Tại sao quản trị trên Cardano sẽ thất bại

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Sau đây là bài viết quan điểm với mục tiêu làm sáng tỏ sự phát triển quản trị hiện tại trong chuỗi khối Cardano. Nó không có chủ ý và không nên được coi là sợ hãi, không chắc chắn hoặc nghi ngờ (FUD). Ngược lại, tôi hy vọng bài viết này sẽ giúp cải thiện việc quản trị trên chuỗi trong tương lai.

Con đường quản trị trên Cardano

Lời phê bình chính của Charles Hoskinson về bitcoin là nó không có khả năng tự cải thiện và phát triển theo yêu cầu của thời đại. Từ việc triển khai NFT (mặc dù cộng đồng bitcoin đã tìm ra cách với sự gia tăng số lượng gần đây) cho đến các trường hợp nghiêm trọng hơn trong tương lai như kháng lượng tử. Giải pháp của ông cho vấn đề này là triển khai một hệ thống quản trị trên Cardano cho phép chính cộng đồng đề xuất và quyết định việc triển khai, nâng cấp và thay đổi trong tương lai.

Bước quan trọng trong quá trình phát triển của Cardano đã được xác định trong cột mốc thứ năm và là kỷ nguyên cuối cùng trong lộ trình, kỷ nguyên Voltaire. Được đặt theo tên của nhà triết học người Pháp nổi tiếng với việc phê phán Cơ đốc giáo, chế độ chuyên quyền và chế độ nô lệ. Sự khác biệt chính giữa kỷ nguyên cuối cùng này và bốn kỷ nguyên trước đó là thành công không phụ thuộc hoàn toàn vào chất lượng mã được phát triển bởi Input Output Global (IOG), công ty phần mềm đứng sau sự phát triển của Cardano. Thành công của kỷ nguyên này, và của Cardano nói chung, hiện phụ thuộc vào người dùng và các quyết định của họ.

Trong kỷ nguyên Byron, thành công phụ thuộc 100% vào mã và việc cung cấp của IOG.
Shelley đã mở ra việc sản xuất các khối cho cộng đồng, cần sự tham gia và liên quan của những người muốn đầu tư thời gian và tiền bạc để thiết lập các trình xác thực. Tuy nhiên, kinh nghiệm thực tế của bitcoin cho thấy, nếu có các động lực kinh tế, mọi người sẽ tham gia.
Tiếp theo, với kỷ nguyên Goguen, các hợp đồng thông minh đã được giới thiệu và mặc dù trải nghiệm ban đầu khi phát triển các dApp cho Cardano rất khó khăn, nhưng cộng đồng đã nâng tầm và phát triển các công cụ, thư viện và trình biên dịch để giảm bớt quy trình làm việc và thời gian học tập cần thiết.
Kỷ nguyên thứ tư có tên Basho, mà chúng ta vẫn đang trong thời kì đó, bắt đầu giới thiệu và phát triển các giải pháp mở rộng quy mô như Mithril, Hydra và input Endorsers. Về cơ bản, đây cũng là nỗ lực chính từ IOG.
Nhưng bây giờ với Voltaire, nỗ lực lớn nhất cho thành công của nó là chính bản thân cộng đồng. Tất nhiên cần có sự phát triển kỹ thuật, nhưng theo ý kiến của tôi, lần đầu tiên, cộng đồng hiện có trách nhiệm làm cho nó hoạt động. Nếu không, sẽ không có đủ các dòng mã để cứu dự án khỏi chính nó.

Thí nghiệm Project Catalyst

Project Catalyst là một thử nghiệm hiện đang trải qua lần thứ mười với Fund 10. Đây là một cách “phi tập trung” mà cộng đồng Cardano có thể gửi đề xuất để được tài trợ bởi quỹ được trích từ phí giao dịch trên blockchain. Mỗi lần cung cấp fund đều có một số thách thức với các tiêu chí và mục tiêu nhất định, nơi bất kỳ ai cũng có thể gửi đề xuất để xây dựng thứ gì đó có thể thúc đẩy Cardano. Cho đến nay nó có thành công hay không thì tùy thuộc vào người bạn hỏi. Về cơ bản là khách quan nhất có thể, nhóm đứng sau nó (từ IOG) đã cố gắng khắc phục các vấn đề và cải thiện trải nghiệm người dùng với mỗi lần cấp fund. Tuy nhiên, vẫn còn rất nhiều thứ cần giải quyết, sửa đổi và cải thiện. Tuy nhiên, đây là quỹ cộng đồng phi tập trung duy nhất (mà tôi biết) trong bất kỳ hệ sinh thái blockchain nào, nơi chính cộng đồng là người bỏ phiếu cho các đề xuất được tài trợ.

“Tất cả những gì lấp lánh không phải là vàng“, một tweet gần đây của SCATDAO cho thấy có 57.118 ví đăng ký trong Fund 10 với tổng quyền biểu quyết là 4,5 tỷ ADA. 1,5% ví hàng đầu kiểm soát 56% tổng quyền biểu quyết. Trong khi đó, khoản 50% ví kiểm soát 1% tổng quyền biểu quyết. và 85% ví kiểm soát 8,5% tổng quyền biểu quyết. Giống như Liberlion đã chỉ ra trong trích dẫn tweet của mình, điều này cho thấy rằng trải nghiệm của Project Catalyst không được phân cấp cũng như không dân chủ cho lắm, ít nhất là về quyền biểu quyết, điều này khiến nó cơ bản là một nền dân chủ của người giàu được ngụy trang thành một nền dân chủ lỏng lẻo(liquid democracy – Nền dân chủ lỏng lẻo là một hệ thống trong đó người dân có thể ủy quyền quyền biểu quyết của họ cho người khác hoặc trực tiếp biểu quyết).

Đây là một thử nghiệm về cả quản trị và tài chính phi tập trung trên quy mô toàn cầu, sử dụng cộng đồng của Cardano làm thí nghiệm. Từ quan điểm quản trị, và với phân tích gần đây của SCATDAO về các ví tham gia ở Fund 10, chúng ta có thể rút ra một số ghi chú. Đầu tiên là có 3 triệu ví ADA nhưng chỉ có 57 nghìn ví được đăng ký để bỏ phiếu. Điều này có thể là do một số lý do, chẳng hạn như người dùng có nhiều hơn một ví và chỉ sử dụng một ví để bỏ phiếu trong Catalyst. Hoặc người dùng thờ ơ và/hoặc không biết rằng Project Catalyst tồn tại và tầm quan trọng của việc tham gia vào nó. Sau tất cả, ADA được yêu cầu và cung cấp cho quỹ là ADA được thu thập từ phí của tất cả người dùng của Cardano khi thực hiện giao dịch trên blockchain.

Bài học rút ra của tôi từ phân tích này và tình trạng hiện tại của Project Catalyst là: đại đa số người dùng Cardano không quan tâm đến quản trị, ít nhất là không phải ngay bây giờ trong thời kỳ Bear Market. 57 nghìn trong số 3 triệu ví là tỷ lệ tham gia 1,9%. Hãy tưởng tượng một cuộc tổng tuyển cử mà chỉ có 2% dân số đi bỏ phiếu, liệu kết quả có thể hiện được ý kiến ​​của công chúng hay không? Tất nhiên là không và vì trong Cardano, 1 ADA = 1 phiếu bầu, nên chúng ta chỉ còn lại một nền dân chủ của những người giàu có đang đưa ra những quyết định thực sự trong khi tạo ra vẻ ngoài dân chủ. Tại sao chúng ta lại mong đợi Voltaire sẽ khác biệt?

Cuộc bỏ phiếu on-chain đầu tiên

Vào tháng 5 năm 2023, Cardano Foundation đã tổ chức cuộc bỏ phiếu on-chain đầu tiên dành cho các nhà vận hành stake pool (SPO) để quyết định về việc thay đổi các tham số k và minpoolcost. Hai tham số này rất quan trọng và ảnh hưởng trực tiếp đến quy mô và lợi nhuận của các stake pool. Do đó, có nhiều quan điểm và ý kiến khác nhau về việc thay đổi chúng và mức độ thay đổi, vì bất kỳ sự thay đổi nào cũng sẽ ảnh hưởng đến mọi SPO ở một mức độ nào đó.

Cuộc bỏ phiếu được thực hiện on-chain và chỉ có SPO mới được phép tham gia, họ phải ký vào lá phiếu và bỏ phiếu bằng chứng nhận của pool của mình. Có 599 SPO tham gia, đại diện cho tổng số 796 validator, trong đó 287 là multipool (một thực thể quản lý nhiều validator) và 509 là single pool.

Nguồn: https://cardanofoundation.org/en/news/entering-voltaire-poll-experiment-live-on-mainnet/

Đa số phiếu bầu ủng hộ tăng k lên 1000, từ giá trị hiện tại là 500, điều này có nghĩa là điểm bão hòa sẽ thay đổi từ 72 triệu ADA xuống 36 triệu ADA và giảm một nửa minpoolcost xuống 170 ADA. Tuy nhiên, hiện tại, một Ủy ban Tham số mới gồm các cá nhân được lựa chọn thủ công, trong đó ít nhất hai người trong số họ là nhà vận hành multipool, đã đơn phương quyết định không tăng k theo ý muốn của đa số. Ai là những người hưởng lợi chính của việc không tăng k? Đó là những người vận hành một hoặc nhiều stake pool với hơn 36 triệu ADA được ủy quyền, vì họ sẽ mất thu nhập và có thể phải mở một pool khác để giữ lại số lượng ủy quyền dư thừa.

Vậy chúng ta có thể học được gì từ cuộc bỏ phiếu on-chain đầu tiên được tổ chức bởi Cardano Foundation? Tương tự như những gì chúng ta đã thấy với Project Catalyst?
Ấn tượng đầu tiên là về một quá trình dân chủ, nơi bất kỳ người nắm giữ ADA nào (hoặc trong trường hợp cụ thể này là SPO) cũng có thể lên tiếng và kết quả sẽ phản ánh ý kiến ​​của đa số. Nhưng khi xem xét kỹ hơn, chúng ta có thể thấy rằng đó chỉ là một vỏ bọc cho những quyết định thực sự được đưa ra bởi một nhóm nhỏ những người có nội bộ rất giàu có, có thể bắt nguồn từ giai đoạn khởi đầu “Gia đình và bạn bè” của sự phát triển Cardano.

Một sự thay đổi về triết lý

Tại Scotfest, một sự kiện diễn ra ở Edinburgh vào ngày 18 và 19 tháng 11 năm 2022, đánh dấu sự khởi đầu của kỷ nguyên Voltaire, Charles Hoskinson đã trình bày Đề xuất Cải thiện Cardano (CIP) 1694. Đây là đề xuất “chính thức” cho một hệ thống quản trị trên Cardano với sự hậu thuẫn của Charles và IOG nhưng không phải là đề xuất duy nhất. Có một đề xuất khác, được đánh số 1776, do Thomas Stokes viết, đề xuất một con đường khác để đạt được một hệ thống quản trị on-chain nhưng hiện tại nó dường như đã bị xóa khỏi Github. Nhưng nếu bạn nói tiếng Tây Ban Nha, bạn có thể tìm thấy bản dịch của tôi tại đây.

Vào tháng 2 năm 2023, IOG đã tổ chức hội thảo đầu tiên ở Colorado liên quan đến CIP-1694, nơi một số ít người có ảnh hưởng của Cardano được mời đến để thảo luận về đề xuất này. Các thay đổi được đề xuất đã được thêm vào sau đó, vào tháng 3, vào một phiên bản mới của đề xuất. Một trong số đó là giai đoạn khởi động mà tôi sẽ thảo luận trong chương tiếp theo của bài viết này.

Ngay bây giờ, tôi muốn tập trung vào quá trình phát triển của CIP này, theo ý kiến ​​của tôi, đã được thực hiện vội vàng, do đó nó là tiêu đề sự thay đổi về triết lý cho chương này.

Cardano khác biệt so với các dự án blockchain khác bằng cách tuân theo quy trình phát triển tỉ mỉ “di chuyển chậm và xây dựng” trái ngược với triết lý “di chuyển nhanh và phá vỡ mọi thứ” của Ethereum. Phải mất năm năm phát triển khoa học, nghiêm ngặt và được đồng nghiệp đánh giá để Cardano có thể hoạt động và phát triển về mặt kỹ thuật, nhưng bây giờ chúng ta được kỳ vọng sẽ có một khung quản trị phi tập trung hoạt động trong một năm.

Vì đây là tính năng quan trọng nhất cho thành công của blockchain này, thứ có thể khiến nó thành công hoặc thất bại, tôi phải cầu xin những người theo dõi nhanh CIP này hãy dành một chút thời gian và nhớ lại điều gì đã làm cho Cardano trở nên vĩ đại. Tôi không biết liệu đó có phải là do áp lực quy định, Charles muốn tách mình khỏi các hoạt động hàng ngày vì lý do pháp lý hay một số thông tin khác mà tôi đang bỏ lỡ, nhưng dường như chúng ta đang di chuyển quá nhanh đối với một vấn đề rất quan trọng đòi hỏi nhiều cuộc thảo luận, tranh luận và suy nghĩ.

Ví dụ, tại sao chúng ta lại dựa vào các nhà khoa học máy tính và những người có chuyên môn kỹ thuật để đưa ra một hệ thống quản trị phi tập trung? Chuỗi tweet này của nullHashPixel tóm tắt lập luận của tôi một cách hoàn hảo. Anh ấy sử dụng ví dụ về hệ thống dân chủ trực tiếp của Thụy Sĩ để phê bình mô hình đại diện được đề xuất trong CIP-1694.

Mỗi hệ thống đều có ưu và nhược điểm của nó, và mọi hệ thống đều có thể bị lợi dụng bởi các tác nhân độc hại từ bên trong và bên ngoài hệ sinh thái vì lợi ích của riêng họ. Nhưng chúng ta cũng không nên quên lý do tại sao chúng ta đang xây dựng một hệ điều hành tài chính phi tập trung. Nếu kết quả cuối cùng là một hệ thống ngân hàng 2.0 do một tầng lớp ưu tú khác cai trị thì tất cả có ý nghĩa gì?

Hội đồng Cardano có trụ sở tại Thụy Sĩ. Tôi đề xuất rằng chúng ta nên khai thác trí tuệ tuyệt vời của các nhà khoa học chính trị từ các trường đại học lớn của đất nước này để họ có thể hướng dẫn và tư vấn cho chúng ta về các hệ thống dân chủ trực tiếp. Tương tự như cách IOG tiếp cận trí tuệ tuyệt vời của các trường đại học Edinburgh, Tokyo và Athens để nghiên cứu các hệ thống máy tính phân tán và phi tập trung phức tạp, chúng ta cũng nên làm như vậy với hệ thống quản trị của mình. Sẽ rất kiêu ngạo khi cho rằng chỉ vì ai đó có kỹ năng kỹ thuật tuyệt vời mà họ cũng có thể xây dựng một hệ thống chính trị, bởi vì hãy để tôi nói với bạn rằng không giống như máy tính, con người thường không hành động theo cách hợp lý.

*Hợp lý (rational), câu nói trên có nghĩa là con người thường đưa ra quyết định dựa trên cảm xúc, trực giác và những thiên kiến ​​nhận thức, thay vì dựa trên logic và lý trí một cách thuần túy. Đây là lý do tại sao con người thường mắc sai lầm và không thể đưa ra quyết định tốt nhất trong mọi trường hợp.

Quyền lực làm tha hóa

*Quyền lực làm tha hóa, nguyên văn : “Power corrupts”. Đây là một câu nói nổi tiếng của Lord Acton, một nhà sử học người Anh thế kỷ 19. Câu nói này có ý nghĩa là quyền lực có thể làm tha hóa con người, khiến họ trở nên ích kỷ, độc đoán và sẵn sàng sử dụng quyền lực của mình để đạt được mục đích cá nhân.

Và quyền lực tuyệt đối thì tham nhũng hoàn toàn. Mối quan tâm chính của tôi về CIP-1694 nảy sinh sau bản cập nhật tháng 3 năm 2023, trong đó giai đoạn khởi động được thêm vào. Trong giai đoạn đầu này, ủy ban hiến pháp sẽ có siêu quyền lực, hãy nhớ rằng quyền lực của ủy ban hiến pháp bị hạn chế bởi Dreps, người có thể tiến lên phía trước bằng một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm. Tuy nhiên, điều này là không thể trong giai đoạn khởi động ban đầu này.

Những siêu năng lực này được mô tả trong giai đoạn khởi động từ CIP-1694 như sau:
“Các điều khoản đặc biệt sẽ được áp dụng trong giai đoạn khởi động ban đầu. Thứ nhất, trong giai đoạn khởi động, một cuộc bỏ phiếu từ ủy ban hiến pháp là đủ để thay đổi các tham số giao thức. Thứ hai, trong giai đoạn khởi động, một cuộc bỏ phiếu từ ủy ban hiến pháp, cùng với một cuộc bỏ phiếu đủ SPO, là đủ để bắt đầu một hard fork. Không thể thực hiện hành động nào khác trong giai đoạn khởi động.”

Trước đây tôi đã nêu lên mối quan ngại này với cộng đồng nhưng phản ứng chính có vẻ là tình hình hiện tại cũng không khác. IOG có thể tự mình thay đổi các tham số mà không cần sự đồng ý của cộng đồng. Điều đó đúng, nhưng tôi nghĩ ý tưởng của quản trị phi tập trung là hướng tới một điều gì đó tốt hơn chứ không phải đưa ra khuôn khổ cho tình huống tồi tệ hiện tại mà chúng tôi đang gặp phải. 

Một mối quan tâm khác của tôi liên quan đến ủy ban hiến pháp, điều mà bất kỳ sinh viên lịch sử nào cũng có thể đồng ý, đó là về bản chất chuyển tiếp của họ. Trong chương có tựa đề Vai trò của ủy ban hiến pháp(link này từ JaredCorduan, ông ấy đã rời khỏi IOG từ tháng 5, link chính thức của CF tại đây) có viết: “ Câu trả lời là ủy ban giải quyết vấn đề khởi động của khuôn khổ quản trị mới. Thật vậy, ngay sau khi chúng tôi kích hoạt và cho phép khuôn khổ này hoạt động trên chuỗi, nếu không có ủy ban hiến pháp, sẽ nhanh chóng cần có đủ DReps để hệ thống không chỉ dựa vào phiếu bầu SPO. Chúng tôi chưa thể dự đoán mức độ tích cực của cộng đồng trong việc đăng ký làm DReps cũng như mức độ phản ứng của những người nắm giữ Ada khác đối với việc ủy ​​quyền bỏ phiếu .” 

Về cơ bản, điều họ đang nói là họ không tin tưởng rằng cộng đồng đã sẵn sàng, sẵn sàng hoặc có thể đảm nhận vai trò quản trị phi tập trung và do đó chúng tôi cần một nhóm người trong cuộc đặc biệt để hướng dẫn chúng tôi. Nếu đúng như vậy và gắn nó trở lại với sự thay đổi triết lý, chúng ta nên tập trung vào việc nuôi dưỡng và phát triển cộng đồng một cách tự nhiên để sẵn sàng đón nhận thử thách to lớn này.

Hơn nữa, nó viết “Vì vậy, ủy ban hiến pháp đi vào cuộc chơi để đảm bảo rằng hệ thống có thể chuyển đổi từ trạng thái hiện tại sang quản trị phi tập trung hoàn toàn trong thời gian tới.” Đây là một đoạn trích khác khiến tôi lo lắng, ủy ban hiến pháp sẽ tồn tại như một sự chuyển tiếp giữa hệ thống quản trị tập trung và phi tập trung. Nhưng hãy để tôi hỏi bạn một ví dụ trong lịch sử nhân loại nơi một nhóm nhỏ người có quyền lực đặc biệt đã sẵn sàng từ bỏ chúng cho quần chúng.

Bởi vì đây là điểm nổi bật nhất của chương giai đoạn khởi động: “ Giai đoạn khởi động kết thúc khi một số kỷ nguyên nhất định đã trôi qua, như được chỉ định trong tệp cấu hình kỷ nguyên sổ cái tiếp theo. Việc này có thể diễn ra vài tháng sau đợt hard fork. ” Về cơ bản, họ đang nói rằng giai đoạn khởi động, giai đoạn mà ủy ban hiến pháp có siêu quyền lực để thay đổi bất kỳ tham số nào trong chuỗi khối, thực tế không có ngày kết thúc. 

Now when did that hear that in the past? To avoid any historical baggage by associating it with real life events, here is Palpatine as a fictional example:(đoạn này không hiểu ý của tác giả nên trích nguyên văn)

Dân chủ hay chế độ tài phiệt?

Với bài viết này, tôi muốn làm sáng tỏ và ghi lại những lo ngại của mình về tình hình quản trị hiện tại ở Cardano. Tôi đã cung cấp hai ví dụ không mấy khích lệ về quản trị phi tập trung đã diễn ra cho đến nay. Đầu tiên là Project Catalyst, hiện đang chạy phiên bản thứ mười và mặc dù nó đã được cải thiện đều đặn nhưng phân tích gần đây của SCATDAO về quyền biểu quyết cho chúng ta thấy rằng thực tế không như những gì thoạt nhìn. Ví dụ thứ hai là cuộc bỏ phiếu SPO trong đó Ủy ban Tham số quyết định bỏ qua kết quả phổ biến và thực hiện ý kiến ​​​​của riêng họ về vấn đề này. Cả hai đều không đưa ra sự đảm bảo chắc chắn rằng các điều kiện sẽ được đáp ứng để tiếp tục tiến tới vào tháng 12 này với việc phê chuẩn CIP-1694 ở trạng thái hiện tại.

Đó là lý do tại sao tôi viết bài viết bày tỏ quan điểm này để nêu lên mối lo ngại của mình rằng chúng tôi đang tiến quá nhanh và chúng tôi vẫn chưa chuẩn bị với tư cách là một cộng đồng phi tập trung để chuyển sang khuôn khổ do CIP-1694 đề xuất. Chúng ta có đang đặt nền móng chính xác cho sự thành công của Cardano trong 5, 10 hay 20 năm tới không? Tôi tin rằng chúng tôi không như vậy, giống như khía cạnh kỹ thuật đã mất 5 năm, việc quản trị có thể sẽ mất thời gian tương tự hoặc nhiều hơn. Tất cả chúng ta đều biết điều gì sẽ xảy ra khi mã được viết vội vàng, nhưng tôi không nghĩ có đủ người nhận ra điều gì sẽ xảy ra khi một khuôn khổ chính trị được viết vội vàng. Hậu quả có thể còn nghiêm trọng hơn và khó giải quyết hơn. Chúng ta cũng nên thành thật với chính mình và nhận ra rằng Cardano hiện là một chế độ tài phiệt, một số người có thể đồng ý với điều đó.

Tác giả LATINSTAKEPOOLS
Nguồn : https://adapulse.io/why-governance-on-cardano-will-fail/
Biên dịch và bổ sung nguồn : Đức Châu